Overheidsdocumenten openbaren in 3 stappen.

Documenten bij de overheid kan je openbaar laten maken via een Wob-verzoek
(Wet openbaarheid van bestuur). Je vraagt bij een overheidsinstantie documenten op om beter in te zien hoe beleid tot stand komt. Zo kan je informatie of communicatie boven tafel krijgen die relevant is voor ons als burgers. Uitgezonderd zijn documenten die bijvoorbeeld staatsgeheim zijn.

Jouw recht

Voel je niet bezwaard om zo'n verzoek in te dienen. Het is jouw wettelijk recht als burger. Een deel van jouw betaalde belastingen is bestemd voor het beantwoorden van
Wob-verzoeken. Ondanks dat dit een 'verzoek' heet, móet dit beantwoord worden (tenzij je iets verzoekt wat in de wet is uitgezonderd).

Als het lastig verloopt

Als je merkt dat de afhandeling van jouw Wob-verzoek lastig verloopt, dan is dat mogelijk omdat je documenten opvraagt die gevoelig zijn. Dát is het moment om vol te houden en door te vragen, desnoods via een rechter.

Een Wob-verzoek kost je weinig tijd en moeite en is meestal gratis. In deze handleiding geef ik je tips, zodat je dit zelf kunt doen:

Indienen verzoek
Tijdens behandeling
Afronden verzoek

Meer informatie nodig?

Kijk op Openbaarheid van overheidsinformatie op rijksoverheid.nl
Kijk in de Wet openbaarheid van bestuur of Memorie van toelichting
Stuur me een DM op Twitter (@martingroennl). Ook als je tips voor me hebt of je ervaringen wilt delen.

Belast de overheid niet onnodig

Verenig je met andere burgers. Dus niet: elke burger los een verzoek indienen.
Vraag alleen documenten op voor een periode waarvan je het relevant acht. Dus niet over de afgelopen 20 jaar.
Wees zo specifiek Dus niet: "Alle documenten waarin het woord 'burgemeester' voorkomt".
Kijk of jouw verzoek al door een ander is opgevraagd. Openbaar gemaakte documenten staan vaak op de site van de instantie.

Dit document is gebaseerd op eigen ervaringen en er kunnen geen rechten aan worden ontleend. Als er nieuwe inzichten zijn, wordt dit document bijgewerkt. Laatste bijwerking op 30 december 2021.

1. Indienen verzoek

Waar kan ik een verzoek indienen?

Bij elke overheidsinstantie (ministerie, provincie, gemeente, maar ook bijvoorbeeld de politie, RIVM, Gezondheidsraad of Belastingdienst). Je kunt dit ook doen bij instanties waar je niet direct iets mee te maken hebt. Dus: Woon je in Rotterdam? Dan kan je toch een verzoek indienen bij de gemeente Amsterdam. Of: Nog nooit een uitkering gehad? Dan kan je toch een verzoek indienen bij de Sociale Verzekeringsbank.

Hoe dien ik een verzoek in?

Zoek in Google hoe je een Wob-verzoek indient bij die instantie. Bijvoorbeeld:

Vaak is het eerste zoekresultaat al raak.

Volg de aanwijzingen

Moet je een email sturen?

Gebruik dan dit:

Zie laatste pagina voor een ingevuld voorbeeld.

Geachte mevrouw, meneer,

<eventuele aanleiding, jouw belang vermelden is niet verplicht!>

Graag wil ik van de afgelopen <aantal> jaar ontvangen:

Documenten waarin de gemeente <onderwerp> aanhaalt
Correspondentie tussen de gemeente en <andere partij>

Het gaat om documenten en correspondentie van alle statussen (zoals concept, finaal, afgekeurd en gearchiveerd).

Bij voorkeur ontvang ik de beantwoording via e-mail. Mocht u beantwoorden via de post, dan ontvang ik de documenten graag op dit adres:

<adres>

Zodra mijn Wob-verzoek is afgerond, vraag ik u direct mijn recht op vergetelheid uit te voeren.

Graag ontvang ik een ontvangstbevestiging van mijn Wob-verzoek en het uitoefenen van mijn recht op vergetelheid.

Alvast dank, met vriendelijke groet,

<jouw voor- en achternaam>

Wat is 'Recht op vergetelheid'?

Zo verwijdert de instantie jouw persoonlijke gegevens na beantwoording van je Wob-verzoek. En voorkom je dat jouw gegevens bij allerlei instanties zwerven. Vaak spreetk een instantie over een "verzoek tot verwijdering". Het is niet een verzoek, maar een recht. De instantie móet jouw gegevens verwijderen als ze die alleen hebben voor de verwerking van jouw Wob-verzoek.

Kan je geen emailadres vinden?

Het komt voor dat instanties geen contact hebben met burgers. Dan is contact zoeken via de website lastig. Kijk daarom op Almanak van de Rijksoverheid om alsnog de contactgegevens te vinden.

Gebruik je een online formulier?
Volg dan de instructies, zoals inloggen met je DigiD. Eventueel kopieer je de inhoud uit de email hierboven naar het formulier.

Ontvang bevestiging. Hierin staat wat je verder kunt verwachten van de beantwoording. Soms ontvang je ook een bevestiging per (aangetekende) post.

2. Tijdens behandeling

De instantie heeft 4 weken de tijd om jouw Wob-verzoek te beantwoorden.

Eén verlengmogelijkheid

De instantie heeft één verlengmogelijkheid van 4 weken. Als er wordt verlengd, krijg je daarover bericht. Verlenging mag alléén als dit onderbouwd is (bijvoorbeeld: complexe vraag of te weinig ambtenaren beschikbaar).

Als verzoek niet (tijdig) wordt beantwoord

Dan stel je de instantie in gebreke. Vul dit formulier in, maak er een foto van en email het naar de instantie. Je krijgt een ontvangstbevestiging. De instantie moet dan alsnog binnen
2 weken antwoorden. Alhoewel het formulier 'Dwangsom' heet, kan je bij Wob-verzoek geen vergoeding krijgen.

Meer over ingebrekestelling

Als ingebrekestelling niet helpt

Dan kan je een beroep instellen bij de bestuursrechter. Dit kost €184, maar krijg je terug als je in het gelijk wordt gesteld. Bovendien: Als je al in dit stadium zit, dan vraag je waarschijnlijk documenten op waarvan de instantie dat liever niet heeft.

Ga naar stap 1, "Beroepschriftformulier rechtbank" op Beroepsprocedure bestuursrecht, log in met je DigiD en vul formulier in. Je krijgt een ontvangstbevestiging via post.

3. Afronden verzoek

Ontvangen documenten

De documenten worden naar je toegestuurd via email of post. Ook worden de documenten vaak online openbaar gemaakt, zodat elke burger het kan zien.

Controleer op volledigheid

Let erop dat wat je ontvangt zo volledig mogelijk is.

Je vroeg om documenten van alle statussen (dus ook concepten, afgekeurde en gearchiveerde documenten). Als je alleen 'finale' documenten ontvangt, ga dan terug naar de instantie.
Je vroeg om documenten. Daar valt dus ook communicatie onder (emails, brieven, tweets, smsjes, Whatsapp-berichten, etc). In de wet (art. 1a) staat gedefinieerd:

Document: een bij een bestuursorgaan berustend schriftelijk stuk of ander materiaal dat gegevens bevat.

Als je geen communicatie ontvangt, ga dan terug naar de instantie.

Als je alleen geschreven documenten ontvangt, vraag je dan af of je ook andere vormen van documenten had verwacht (zoals video's van vergaderingen, foto's, audio-opnames, posters of brochures over het onderwerp waar je een Wob-verzoek voor deed, etc). Verwachtte je meer? Ga dan terug naar de instantie.

Opvolgen recht op vergetelheid

Je hebt bij je verzoek jouw recht op vergetelheid uitgeoefend. De instantie moet dit binnen 30 dagen afgerond en aan jou bevestigd hebben.

Als opvolging van dit recht uitblijft

Dan dien je een klacht in bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Ga naar "Een klacht melden over uw eigen persoonsgegevens" op Klacht melden.

Samen onderzoeken

Als je jouw medeburgers laat meekijken in de documenten kunnen we meer zaken ontdekken. Als het je niet lukt om veel bestanden online te delen, neem dan contact met me op (@martingroennl).

Voorbeeld email met Wob-verzoek